zkSync là giao thức Layer 2 của Ethereum, sử dụng công nghệ ZK Rollups để giải quyết vấn đề về khả năng mở rộng của Ethereum. Mục đích của zkSync là tăng thông lượng mạng Ethereum nhưng vẫn đảm bảo các giá trị cơ bản như tự do, tự chủ, phân quyền. Trong zkSync, các phép tính và dữ liệu đều được thực hiện ngoài chuỗi.
zkSync Lite (hay còn được gọi là zkSync 1.0) đã ra mắt trên mạng chính Ethereum vào ngày 15/6/2020, đạt được thông lượng giao dịch khoảng 300 TPS nhưng không có sự tương thích với máy ảo Ethereum (EVM).
zkSync Era (zkSync 2.0) được ra mắt vào ngày 24/3/2023, hỗ trợ Solidity (thông qua zkEVM) và Zinc (ngôn ngữ lập trình nội bộ của Rollups) để thực hiện các chức năng của hợp đồng thông minh. Ngoài ra, zkSync Era còn thông qua zkPorter - sự kết hợp của giao thức ZK Rollups và Sharding để gia tăng thông lượng theo cấp số nhân với hơn 20.000 TPS.
ZK Rollups được dự đoán sẽ là xu hướng chủ đạo của tiền điện tử trong tương lai. Về hệ sinh thái, có một khoảng cách lớn giữa zkSync với Arbitrum và Optimism. Phiên bản zkSynce Lite trước đó của giao thức còn hạn chế khi không thể tương thích với máy ảo Ethereum. Do đó, việc zkSync Era ra mắt với tính năng tương thích với EVM đã khiến các ứng dụng trên Ethereum có thể dễ dàng di chuyển, đánh dấu cột mốc quan trọng trong sự phát triển của zkSync.
Matter Labs - công ty phát triển zkSync tuyên bố rằng có hơn 150 dự án đã được triển khai hoặc sẵn sàng triển khai trên chuỗi, hiện đang được đồng bộ hóa với zkSync Era.
Tìm hiểu thêm: zkSync Era là gì? Những điều cần biết về mạng chính zkSync
Sự khác biệt chính giữa zkSync Lite và zkSync Era
- Hỗ trợ hợp đồng thông minh: zkSync Lite tập trung vào các hoạt động chuyển đổi và thanh toán tài sản, không hỗ trợ các hợp đồng thông minh tương thích với máy ảo Ethereum. Ngược lại, zkSync Era hỗ trợ các hợp đồng thông minh tương thích với EVM. Với tính năng này, các nhà phát triển có thể dễ dàng triển khai hợp đồng thông minh Ethereum hiện có sang zkSync Era.
- Khả năng kết hợp: zkSync Lite chỉ hỗ trợ những tương tác hạn chế giữa các hợp đồng thông minh, còn zkSync Era cải thiện khả năng tương tác giữa các giao thức thông qua việc duy trì tính năng EVM. Điều này đã làm cho zkSync Era trở thành một dự án phù hợp để xây dựng các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) phức tạp.
- Trừu tượng hóa tài khoản: zkSync Era giới thiệu tính năng mới trừu tượng hóa tài khoản, giúp sự tương tác giữa người dùng và hợp đồng thông minh trở nên đơn giản và dễ dàng hơn. Tính năng trừu tượng hóa tài khoản của zkSync Era giúp cải thiện trải nghiệm người dùng bằng cách cho phép họ tương tác với các hợp đồng thông minh thông qua sơ đồ chữ ký.
- Các công cụ phát triển mạnh mẽ: zkSync Era được trang bị một bộ công cụ phát triển hoàn chỉnh, bao gồm CLI (Giao diện dòng lệnh) và SDK (Bộ công cụ phát triển phần mềm), cho phép các nhà phát triển dễ dàng xây dựng và triển khai ứng dụng dựa trên zkSync.
Mã thông báo của zkSync Era
Sự ra mắt của ZkSync Era ban đầu không đi kèm với mã thông báo. Do zkSync Era đang ở giai đoạn alpha nên Matter Labs có thể nâng cấp mã thông báo của mạng thoải mái theo ý muốn. Ngoài ra, công ty vẫn kiểm soát trình sắp xếp thứ tự và trình xác nhận mã thông báo, hai thành phần cốt lõi trong hoạt động của zkSync Era.
Giám đốc điều hành của Matter Labs - Alex Gluchowski ước tính rằng trình sắp xếp thứ tự của mainnet zkSync Era sẽ được phân cấp trong vòng một năm hoặc lâu hơn. Mã thông báo của giao thức có thể được phát hành trong khoảng thời gian đó.
TVL (Tổng giá trị tài sản bị khoá)
Theo dữ liệu từ Defillama, TVL tổng thể của zkSync đã tăng 400% trong 7 ngày qua, đang ở mức khoảng 50 triệu USD. Dự án Syncswap chiếm gần 50% tổng giá trị tài sản bị khóa. So với 2,5 tỷ USD của Arbitrum và 1 tỷ USD của Optimism, TVL của zkSync vẫn còn một khoảng cách lớn để có thể bắt kịp.
Tuy nhiên, sự tăng trưởng nhanh chóng đã cho thấy hệ sinh thái và công nghệ zkSync đang được nhiều nhà phát triển áp dụng. Cả Arbitrum và Optimism đều sử dụng Optimistic Rollups, trong khi zkSync và Starknet sử dụng ZK Rollups với độ khó kỹ thuật cao hơn.
