Khái niệm cơ bản về MEV

Giá trị có thể trích xuất tối đa MEV (Miner Extractable Value) là một khái niệm trong lĩnh vực blockchain và đồng tiền điện tử, đặc biệt là trong mạng Ethereum. MEV đề cập đến khả năng của các thợ đào (hoặc các bên can thiệp khác) để chiếm lấy giá trị tiềm năng từ các giao dịch hoặc hoạt động trên blockchain trước khi chúng được đưa vào khối.

Các thợ đào là những cá nhân hoặc tổ chức có quyền đưa các giao dịch vào khối mới trên blockchain. Khi có nhiều giao dịch xếp hàng chờ được đưa vào khối, thợ đào có quyền lựa chọn các giao dịch mà họ muốn đưa vào khối của mình. Điều này đồng nghĩa với việc các thợ đào có thể lợi dụng khả năng này để chiếm lấy giá trị tiềm năng từ các giao dịch, chẳng hạn bằng cách đặt các giao dịch của riêng họ trước các giao dịch của người dùng khác trong cùng một khối, hoặc đặt các giao dịch của mình ở vị trí ưu tiên để đạt được lợi nhuận cao hơn.

Cơ chế hoạt động của MEV

MEV xuất hiện trong quá trình đóng gói và xử lý giao dịch trong khối của mạng blockchain. Mỗi khối trong blockchain có một kích thước giới hạn và chỉ chứa một số hạn chế về số lượng giao dịch. Do đó, các thợ đào hoặc người tham gia vào quá trình đóng gói khối có quyền lựa chọn các giao dịch nào sẽ được bao gồm trong khối và trong trường hợp của PoW, thợ đào có quyền quyết định về trật tự của các giao dịch trong khối.

MEV đồng thời có thể phát sinh từ các giao dịch có tính chất đối đầu hoặc đấu giá trên blockchain. Các giao dịch này có thể liên quan đến việc mua bán, hoán đổi, hoặc đấu giá các tài sản số trên blockchain, và giá trị của chúng có thể thay đổi theo thời gian. Các thợ đào hoặc người tham gia vào quá trình đóng gói khối có thể lựa chọn các giao dịch này dựa trên giá trị MEV mà chúng có thể thu được từ việc thay đổi trật tự hoặc xử lý các giao dịch này.

Dưới đây là một vài ví dụ cụ thể về cơ chế hoạt động của MEV trong mạng Ethereum:

Đặt lệnh giao dịch trước giao dịch của người dùng khác: Một thợ đào có thể đặt một lệnh giao dịch mua hoặc bán trước giao dịch của người dùng khác, sau đó đưa khối vào blockchain để đảm bảo lệnh của mình được xử lý trước. Điều này đồng nghĩa với việc thợ đào có thể tận dụng thông tin về lệnh giao dịch của người dùng khác để đạt được lợi nhuận từ sự thay đổi giá giữa thời điểm đặt lệnh và thời điểm lệnh được xử lý.

Đặt giao dịch của riêng mình ở vị trí ưu tiên: Thợ đào có thể đặt giao dịch của riêng mình ở vị trí ưu tiên trong khối mới, giúp đảm bảo giao dịch của họ được xử lý trước các giao dịch khác. Điều này cho phép thợ đào có thể lợi dụng thời gian giao dịch chậm của người dùng khác để đạt được lợi nhuận từ thay đổi giá giữa thời điểm đặt giao dịch và thời điểm giao dịch được xử lý.

Arbitrage trên các giao dịch không gian thời gian (time-based arbitrage): MEV cũng có thể được sử dụng trong hoạt động arbitrage, nơi các thợ đào có thể tận dụng các giao dịch xảy ra trong cùng một khối hoặc qua lại giữa các khối khác nhau để đạt được lợi nhuận từ sự khác biệt giá giữa các sàn giao dịch hoặc các dịch vụ tài chính khác.

Điều chỉnh hoặc xóa các giao dịch không có lợi cho thợ đào: Thợ đào có thể chọn điều chỉnh hoặc xóa các giao dịch không có lợi cho họ, chẳng hạn như giao dịch với phí thấp, để đưa vào khối các giao dịch có lợi nhuận cao hơn. Điều này đồng nghĩa với việc thợ đào có khả năng can thiệp vào quyết định của người dùng về phí giao dịch và đưa vào khối các giao dịch mà họ có lợi.

Nguyên nhân phát sinh của MEV

MEV xuất hiện trong mạng blockchain do một số nguyên nhân chính, bao gồm:

Sự không đồng nhất trong trật tự giao dịch: Trong mạng blockchain, các giao dịch không được xử lý đồng thời, mà thay vào đó, chúng được đóng gói vào khối và xử lý theo một trật tự cụ thể. Điều này tạo ra sự không đồng nhất trong trật tự giao dịch giữa các thợ đào hoặc người tham gia vào quá trình đóng gói khối.

Sự không đối xứng trong thông tin: Các giao dịch trong mạng blockchain không được phát đi đồng thời đối với tất cả các thợ đào hoặc người tham gia khác nhau. Điều này dẫn đến sự không đối xứng trong thông tin, trong đó một số thợ đào hoặc người tham gia có thông tin trước về các giao dịch sắp được đóng gói vào khối, trong khi những người khác không có. 

Tính không thay đổi của thông tin giao dịch: Một số giao dịch trong blockchain có tính chất đối đầu hoặc đấu giá, trong đó giá trị của giao dịch có thể thay đổi theo thời gian. Tuy nhiên, thông tin giao dịch được gửi trên blockchain là không thay đổi trong suốt quá trình đóng gói và xử lý khối. 

Tác động của MEV đến mạng blockchain

MEV có tác động đến mạng blockchain và người dùng theo nhiều cách:

Tác động đến tính công bằng của giao dịch: MEV có thể làm giảm tính công bằng của giao dịch trên mạng blockchain. Các thợ đào hoặc người tham gia vào quá trình đóng gói khối có quyền lựa chọn các giao dịch nào sẽ được bao gồm trong khối và thay đổi trật tự của chúng để tận dụng MEV. Điều này có thể dẫn đến sự thiên vị hoặc bất công trong xử lý giao dịch, ảnh hưởng đến tính công bằng của mạng blockchain.

Tác động đến tính đáng tin cậy của mạng blockchain: MEV cũng có thể ảnh hưởng đến tính đáng tin cậy của mạng blockchain. Sự không đồng nhất trong trật tự giao dịch và không đối xứng trong thông tin có thể dẫn đến sự không ổn định trong mạng blockchain. Điều này có thể làm giảm sự tin cậy của mạng và ảnh hưởng đến khả năng sử dụng và phát triển của nó trong tương lai.

Tác động đến giá trị của tài sản số: MEV cũng có thể ảnh hưởng đến giá trị của các tài sản số được giao dịch trên mạng blockchain. Sự không công bằng trong xử lý giao dịch, sự thiên vị của các thợ đào, hoặc sự không ổn định của mạng blockchain có thể làm giảm sự tin tưởng của người dùng và đẩy giá trị của các tài sản số xuống. Điều này có thể ảnh hưởng đến hoạt động của các dự án blockchain, dự án DeFi (tài chính phi tập trung), và đầu tư vào các tài sản số.

Các loại hình MEV 

Các loại hình MEV cụ thể phổ biến trong lĩnh vực blockchain có thể gồm:

Exchange Front-running (đọc trước giao dịch sàn giao dịch): Đây là dạng MEV mà các thợ đào hoặc các cá nhân có quyền truy cập vào giao dịch trên sàn giao dịch tận dụng thông tin về giao dịch đang được thực hiện trên mạng blockchain để đặt giao dịch của riêng mình trước. Khi đó, giao dịch của họ được đào và xác nhận trước các giao dịch khác, từ đó đạt được lợi nhuận từ việc giao dịch đó được xác nhận trước và có ảnh hưởng đến giá trị của giao dịch sau đó.

Exchange Arbitrage (đầu cơ giao dịch): Đây là dạng MEV trong đó các thợ đào hoặc các cá nhân tận dụng sai lệch giá giữa các sàn giao dịch khác nhau để đặt giao dịch mua bán giữa các sàn đó, và từ đó đạt được lợi nhuận từ việc mua bán với giá thấp trên một sàn và bán với giá cao trên sàn khác.

Miner Extractable Liquidity (ME-Liquidity) (tận dụng thanh khoản của miner): Đây là dạng MEV trong đó các thợ đào hoặc các người dùng khác tận dụng thanh khoản của mạng blockchain để đặt các giao dịch có lợi nhuận cao, từ việc sử dụng các công cụ của chính các thợ đào để đào ra các giao dịch có lợi nhuận tối đa.

Consensus Manipulation (thao túng đồng thuận): Đây là dạng MEV trong đó các thợ đào hoặc các cá nhân can thiệp vào quá trình đồng thuận của mạng blockchain để thay đổi kết quả của các khối mới được đào, từ đó đạt được lợi nhuận từ việc thay đổi trật tự giao dịch và các thông tin khác trên blockchain.

Lưu ý rằng, MEV có thể có ảnh hưởng đến tính công bằng và tính minh bạch của các hoạt động trên blockchain, và đòi hỏi sự quan tâm và giải pháp hợp lý từ cộng đồng blockchain để giảm bớt các hoạt động MEV tiềm ẩn.

Giải pháp

Có một số giải pháp đã được đề xuất và triển khai trong cộng đồng blockchain để giảm thiểu hoặc ngăn chặn hoạt động MEV, bao gồm:

Đề xuất EIP-1559: Đây là một đề xuất cải tiến cho giao thức Ethereum, nhằm giải quyết vấn đề gas fee (phí giao dịch) cao và tăng tính công bằng trong việc phân phối phí giao dịch cho các thợ đào. EIP-1559 giới thiệu khái niệm "phí cố định" (base fee) để thay thế cho phí gas thấp hơn, giúp đồng bộ hóa phí giao dịch giữa các giao dịch trong một khối, giảm khả năng các hoạt động MEV liên quan đến việc đặt giá gas cao để được đào nhanh hơn.

Flashbots: Flashbots là một dự án đang được triển khai trong cộng đồng Ethereum, nhằm đưa ra một giải pháp ngoài chuỗi (off-chain) để xử lý các giao dịch MEV. Flashbots cho phép các người dùng đặt các giao dịch không công khai, thông qua các giao dịch trực tiếp với các thợ đào, giúp giảm thiểu khả năng bị front-run và các hoạt động MEV.

Chainlink FSS (Fair Sequencer System): Đây là một giải pháp được đề xuất bởi Chainlink, nơi các dữ liệu ngoài chuỗi (off-chain) được gửi đến một hệ thống sequencer công khai để đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong việc định lượng các giao dịch trong một khối, giúp giảm thiểu hoạt động MEV liên quan đến việc can thiệp vào quá trình đồng thuận của blockchain.

Giải pháp Layer-2 (L2): Các giải pháp Layer-2 trên blockchain, chẳng hạn như Lightning Network cho Bitcoin hoặc các dự án như Rollup cho Ethereum, có thể giúp giảm bớt hoạt động MEV bằng cách đẩy các giao dịch ra khỏi chuỗi chính, giúp giảm bớt khả năng front-run và can thiệp của các thợ đào.

Lời kết

MEV có thể được coi là một vấn đề trong cộng đồng blockchain vì nó có thể gây ra những tác động không mong muốn. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng MEV không phải lúc nào cũng hoàn toàn có hại, mà phụ thuộc vào cách mà nó được thực hiện. Nhiều dự án và giải pháp đã được đề xuất nhằm giảm bớt hoạt động MEV và đảm bảo tính công bằng, minh bạch trong việc xử lý giao dịch trên blockchain. Ví dụ như các giải pháp EIP-1559, Flashbots, Chainlink FSS đã được đề cập ở trên có thể giúp giảm thiểu MEV và cải thiện trải nghiệm người dùng trên blockchain. Do đó, MEV có thể được xem là một vấn đề cần được đối mặt và giải quyết trong cộng đồng blockchain để đạt được một mạng lưới blockchain công bằng, minh bạch và an toàn cho người dùng.